به تحقیق مایکروسافت بازۀ تمرکز انسان از ۱۲ ثانیه در سال ۲۰۰۰ به ۸ ثانیه در سال ۲۰۱۵ رسید و طبق مطالعۀ قبلی، ماهی قرمز با بازۀ تمرکز حدود ۹ ثانیه، از انسان پیشی گرفت.

در این مطالعه که در کانادا انجام‌شده، نشان می‌دهد که از زمان ورود تکنولوژی و مهم‌تر از آن تلفن‌های هوشمند، تمرکز انسان کاهش پیداکرده و توانایی‌اش در انجام چند کار همزمان افزایش داشته است. اما بیشترین افت تمرکز در افرادی دیده می‌شود که زمان استفاده‌شان از تلفن‌های هوشمند زیاد و جزء اولین مشترکان خرید مدل جدید آن می‌باشند.

از سال ۲۰۰۰ تاکنون چه اتفاقی افتاده که باعث کاهش تمرکز ما شده؟

• ۱ میلیارد به جمعیت زمین اضافه‌شده؛
• جمعیت مشترکین اینترنت از ۱۵۰ میلیون نفر به ۳ میلیارد نفر افزایش‌یافته؛
• فیس‌بوک (۲۰۰۵)، توئیتر (۲۰۰۶) و اینستاگرام (۲۰۱۰) به‌عنوان شبکه‌های اجتماعی معرفی شدند؛
• نسل جدید تلفن‌های هوشمند با معرفی آیفون در سال ۲۰۰۷ آغاز شد؛
• اولین کنسول بازی اکس باکس در سال ۲۰۰۱ معرفی شد؛

به یاد دارم که در سال ۱۳۷۹، زمانی که اولین شغلم در شرکت کامپیوتری را آغاز کردم، فقط ۵۰ هزار تومان درآمد داشتم و در پایان ماه برای خرید ۳۰ ساعت اینترنت دایال-آپ، حدود ۳۶ هزار تومان پرداخت می‌کردم. الان همین مبلغ را برای اینترنت ۴ مگ پرداخت می‌کنم.

چه چیز رشد کرده است؟

تکنولوژی به طرز عجیب‌وغریبی در این ۱۵ سال رشد کرده و سرعت آن باورنکردنی بوده است، طوری که عده‌ای معتقدند که هیچ علمی در این سال‌ها به این سرعت پیشرفت نکرده است. ۱۵ سال پیش صحبت با افراد در نقاط مختلف دنیا به‌راحتی امروز نبود که بتوان تقریباً در هرجایی به اینترنت دسترسی داشت و ابزارهای مختلف برای ارتباط داشت. موبایل‌های امروزی به‌مراتب از کامپیوترهای آن زمان سریع‌تر هستند. کیفیت تصویر، هم در ضبط آن و هم در نمایش آن تغییر قابل‌توجهی داشته است.

دانش به این حد در اختیار همه و در دسترس نبود. هم‌اکنون یادگیری بسیاری از مفاهیم، تحصیل یا کار از طریق اینترنت تقریباً رایگان شده و فقط نیازمند جدیت، پشتکار و علاقه است. دسترسی به این دانش هم به لطف اینترنت تقریباً برای همۀ مردم کرۀ زمین یکسان است.

در کنار تکنولوژی، علم هم پیشرفت کرده است. در پزشکی اتفاق‌های کوچک و بزرگی افتاده و فرایند درمان برای بسیاری از بیماری‌ها ساده‌تر شده است.

چه چیز کاهش‌یافته است؟

تمرکز، توجه و کیفیت

درجایی نگاه اغلب ما به کمیت جلب شده،بیشتر داشتن برایمان مهم‌تر شد؛ وسایل بیشتر. روابط بیشتر. سرگرمی‌های بیشتر.

کمیت و کفیت در دو کفۀ ترازو هستند که با بالا رفتن یکی، دیگری کاهش می‌یابد و متعادل نگه‌داشتن دو کفه کار بسیار دشواری است و اغلب یکی سنگینی می‌کند. توجه هم‌زمان به کیفیت و کمیت و ایجاد تعادل در آن از مهارت‌های مهم زندگی است.

دراین‌بین با رشد سریع تکنولوژی و سرعت زندگی، بازۀ تمرکز ما کاهش‌یافته و توجهمان به جزئیات کم‌تر و درنهایت کیفیت زندگی کاهش می‌یابد.

کسی که بتواند هنگام بوسیدن دختر زیبایی، رانندگی کند، توجه زیادی برای بوسه قائل نشده است.
– آلبرت انیشتین

دیروز جلسۀ دوم (عنصر آب) از کارگاه درون‌گردی بود و در بخشی از این جلسه در مورد نگاه به کلیات برای سازندگی و توجه به جزئیات برای بهبود کیفیت صحبت شد. نگاه بزرگنمایی و کوچک نمایی همواره برای تعادل کمیت و کیفیت راهگشاست. اینکه بتوانیم زمانی که نیاز به ساخت و تولد چیزی است به کلیات و ابعاد مختلف آن توجه کنیم. در مقابل زمانی به جزئیات توجه کنیم که اصل ماجرا برقرار است و نیاز به بهبود کیفیت دارد. نگاه وارونه به این مقوله، یعنی توجه به جزئیات در ابتدای کار و نگاه کلی پس از شکل‌گیری، باعث گیجی و سردرگمی خواهد شد. بهتر است که نگاه از کل به جزء و برعکس همواره در زمان‌های مختلف درحرکت باشد.

کیفیت حاصل نمی‌شود مگر با توجه و تمرکز.

در حال حاضر جامعه ما را به  چندکاره (multi-tasking) بودن تشویق می‌کند. روشی که در هرلحظه چند کار انجام می‌شود. مثلاٌ هم‌زمان تلفن صحبت کردن، ایمیل پاسخ دادن و با فرد مقابل به زبان اشاره ارتباط برقرار کردن. در این روش، باور بر این است که کارایی افزایش می‌یابد. می‌توان کار بیشتری انجام داد و در پایان روز احساس بهتری از توانایی‌های شخصی حاصل خواهد شد.

این دقیقاً توضیح همان رفتار کمی در مقابل کیفی است. مثلاً در مثال قبل این روش باعث می‌شود که  صحبت‌های مخاطب در تلفن به‌طور کامل شنیده نشود، منظور اصلی در ایمیل منتقل نشود و در ارتباط با فرد مقابل احساسی منتقل نشود.

بازهم انتخاب داریم تا چطور کیفیت و کمیت زندگی خودمان را به تعادل برسانیم. چطور می‌توانیم آگاهانه کارهایی را کُند کنیم یا عامدانه در لحظه روی یک کار تمرکز کنیم. مثلاً تمرین کنیم که:

• برای یک ساعت به موبایل خود نگاه نکنیم؛
• ۱۵ دقیقه به دوستمان عمیق گوش کنیم؛
• حین مطالعه در اینترنت، ایمیل نخوانیم و به شبکه‌های اجتماعی سر نزنیم.

روش تمرکز بر یک کار در لحظه

در آیین بودایی به تک‌کاره بودن بسیار توجه می‌شود و افرادی که این آیین را دنبال می‌کنند اهمیت زیادی برای آن قائل هستند. در این روش پیشنهاد می‌شود که در لحظه فقط یک کار انجام شود. مثلاٌ در لحظه فقط به موسیقی گوش دهیم، ظرف بشوییم یا کتاب بخوانیم. هر کار دیگری که همراه باکار اول انجام شود، کار دوم محسوب می‌شود و درنتیجه چند کار همزمان انجام داده‌ایم. نگاه کردن عکس‌های اینستاگرم حین شنیدن موسیقی، شنیدن موسیقی حین ظرف شستن یا توجه به پیغام‌های موبایل حین کتاب خواندن از این دسته‌اند.

مگر آنکه کاری آن‌قدر هماهنگ با دیگری شود که در آن لحظه نتوان آن را جدا کرد و همچنین توجه به هردوی آنها یکسان و بااهمیت باشد.

می‌توان این روش را برای زمان‌های کوتاه امتحان کرد و بعد از مدتی تأثیر آن را در کیفیت زندگی روزمره بررسی کرد.

شما چطور کمیت و کیفیت زندگی خود را متعادل نگه می‌دارید؟

موسیقی پیش‌زمینه حین نوشتن (این مورد هم برای من چندکاره‌ای محسوب نمی‌شود): Heinali – Air