۳ قدم تا ساخت یا ترک عادت

هفتۀ گذشته آخرین جلسه از سری مجموعه کارگاه‌های «هنر خودشنوایی» برگزار شد. موضوع این دوره «شناخت و بررسی نیاز حال حاضر» بود. قرار بود که شرکت‌کنندگان با یک موضوع کاملاً شخصی وارد شوند و پس از چهار هفته موضوع را دوباره بازبینی کنند. درواقع چرخه‌ای چهار هفته‌ای بود که به یک مسئله با دیدگاه قدیم و جدید نگاه می‌شد.

در جلسه آخر که با عنوان «تغییر و تعهد» بود، پرسش‌های زیر مطرح شد.

• آیا دیدگاه من به موضوع تغییر کرده؟
• آیا نیاز من کماکان همان است؟
• چه چیز در من نیاز به تغییر دارد؟

کار جلسۀ آخر نیز با همین پرسش آخر بود. اینکه چه چیز لازم به تغییر است و چگونه می‌توان تغییر پایدار و سازنده را بخشی از عادت کرد.

عادت چیست؟

مجموعه رفتار و الگوهای رفتاری که روزمره آن‌ها را به‌صورت ناخودآگاه و خودکار انجام می‌دهیم. روشن کردن سیگار پس از بیدار شدن، چای نوشیدن، خوردن خوراکی بدون آنکه گرسنه باشیم یا تماشای تلویزیون.

عادت شما چیست؟

ازنظر علمی، زمانی که رفتاری برای مدتی تکرار می‌شود، مسیر دو عصب مغزی برای تماس‌های مکرر، هموار و تکرار می‌شود. درنتیجه، سفر پالس‌های مغز در این مسیرها ساده‌تر و درنتیجه آن رفتار «طبیعی» به نظر می‌آید. به زبان دیگر، برای مغز، ترتیب رفتار به شکل بیدار شدن، سیگار کشیدن و چای خوردن غریزی می‌شود و هر یک از رفتارها، محرک رفتار بعدی است.

اگر بخواهیم رفتار مغز را با کامپیوتر تشبیه کنیم، سرعت دسترسی سی پی یو به رَم بسیار سریع‌تر از سرعت آن به هارددیسک است و در مقایسه مانند سرعت دسترسی پالس‌های مغز از مسیرهای روتین و هموار خواهد بود.

چرا باید عادت بسازیم؟

شاید ترک عادت، خود یک عادت محسوب شود. ولی چرا نیاز به ساخت عادت داریم، در شرایطی که در زندگی‌مان عاداتی بسیار کهنه و غیر سازنده وجود دارد؟

در طول زندگی نیاز و انگیزۀ ما مدام در حال تغییر است. همان‌طور که پیرامون ما درحرکت و تغییر است. بنابراین در مسیر تکامل و کمال نیاز به ساخت یا ترک عادت‌هایی داریم. فرض کنید می‌خواهید یک ساعت پیاده‌روی، مطالعه چند صفحه کتاب یا گفتگو با دوستی را جزء برنامۀ روزتان کنید. برای انجام این کارها ما نیاز به ساخت عادت داریم. فرق این‌گونه از عادات در نوع و تأثیر آن است. به این دلیل که این موارد تماماً باعث سازندگی و رضایت درونی و درنهایت خوشحالی ما می‌شود. که این شرایط کاملاً با خوشحالی لحظه‌ای و موقت متفاوت است.

هرکسی می‌تواند کارهای سازنده‌ای برای خویش را به عادت روزانه تبدیل کند.

۳ قدم تا ساخت یا ترک عادت

از آن جایی که ترک عادتی عموماً برای ساخت شرایط جدید است، پس ترک یا ساخت عادت شامل مراحل مشابهی است.

۱. وضوح
چه چیز نیاز به تغییر دارد؟ عادتی که علاقه به تغییر آن دارید چیست؟ سعی کنید در مورد آن جزعی و دقیق باشید و آن را بنویسید. نوشتن تغییر «تناسب‌اندام» نه جزعی است و نه مشخص. بلکه «پیاده‌روی در پارک برای تناسب‌اندام در روزهای دوشنبه و چهارشنبه از ساعت ۶ تا ۸» هم جزعی است و هم مشخص. نسبت به شرایطی که تغییر خواهد کرد خیال‌پردازی کنید ولی برای کاری که باید برای تغییر انجام شود، واقع‌بین باشید. با نشستن روی مبل و تماشای تلویزیون هیچ عضله‌ای در شما متناسب نمی‌شود.

۲. انگیزه
آن چیزی که از تغییر لذت خواهید برد را مشخص کنید. مثلاً رضایت شخصی، اعتمادبه‌نفس بیشتر یا بهبود در کیفیت روابط اجتماعی می‌تواند از نتایج تناسب‌اندام باشد. به زبان دیگر، مشخص کنید که برای چه حاضر به تغییر هستید. آن را مشخصاً بنویسید. این‌ها انگیزه‌هایی خواهند بود که در مواقع خستگی و سختی راه به شما امید می‌دهد و ادامۀ راه را میسر می‌کند.

۳. تعهد
به انجام و تکرار عادت جدید تعهد دهید. هرچند ساخت عادت جدید ساده‌تر و باانگیزۀ بیشتری از ترک عادت قدیمی است، اما نیاز به توجه و ممارست دارد. افسانه‌ای وجود دارد که ساخت عادت جدید نیاز به ۲۱ روز زمان دارد که بیشتر برپایۀ شواهد می‌باشد تا تحقیق علمی. اما در تحقیق «فیلیپا للی» از دانشگاه کالج لندن، در شرکت‌کنندگان پس از حدود ۶۶ روز، تغییر جدید نمایان شد. ولی این عدد هم می‌تواند دقیق نباشد وعده‌ای معتقند که این زمان بین ۲ تا ۸ ماه است.

پس خود را آماده کنید. ترک عادت موجب مرض نیست و نیاز به تعهد دارد.

شما چه روشی برای تغییر دارید؟ آیا به‌تازگی عادتی را ساخته یا ترک کرده‌اید؟