«انجام کارِ درست» در مقابل «انجام درست کارها»

چند سال پیش، ویدیویی از سادگورو دیده بودم که در آن تشویق می‌کرد در هر شرایطی، کارِ درست را انجام دهیم. از آن زمان، توجهم به مفهوم «انجام کارِ درست» بیشتر شد. در این سال‌ها می‌دانستم که نگاهی به تأثیر انتخاب‌هایم، توجه به ارزش‌های انسانی و ارتباط تصمیم‌هایم، چقدر به نتیجهٔ کارِ درست مربوط است ولی دقیقاً نمی‌توانستم برای کسی توضیح دهم که ویژگی‌های کارِ درست (Right thing) چیست و چطور می‌توان معیاری برای تشخیص آن پیدا کرد.

اکنون در این مقاله می‌خواهم که نتیجهٔ درک خود از انجام کارِ درست (doing the right thing) و مقایسهٔ آن با انجام درستِ کار (doing things right) را توضیح دهم.

تفاوت انجام کارِ درست در مقابل انجام درستِ کارها

شاید بد نباشد که در ابتدا به کلیات واژهٔ «درست» توجه کنیم و آن را از غلط تمایز دهیم.

همچون تمام صفت‌های دوگانه، مانند خوب و بد، مثبت و منفی، بالا و پایین، قوی و ضعیف یا روشنی و تاریکی، درست و غلط هم عموماً روبروی یکدیگر قرار می‌گیرند و در مقایسه باهم و تنها در یک شرایط اندازه‌گیری می‌شوند و معنی پیدا می‌کنند. ازاین‌رو ممکن کاری در شرایطی «درست» و در شرایط دیگر «غلط» باشد.

مثلاً ناراحت‌ کردن دیگری در اصل می‌تواند کار «غلطی» باشد ولی زمانی که در رابطهٔ ناسالمی هستی و باید آن را پایان‌دهی، ناراحت کردن دیگری، کار غلطی نیست و برعکس می‌تواند درست باشد.

به همین جهت کارِ درست نسبت به شرایط مشخص می‌شود ولی در مقابل انجام درست کارها می‌تواند بر اصول و ارزش‌های غلطی شکل‌گرفته باشد که فقط درست (برای رسیدن به هدف از پیش تعیین‌شده) انجام و تکرار می‌شود.

مثلاً یک مدیر خوب می‌تواند روش‌ها و ارزش‌های سازمانی غیرسالم و مخرب را به خوبی اجرا و تکرار کند ولی در مقابل راهبری یک شرکت و توجه به ارزش‌های انسانی و توانایی‌های تک‌تک اعضای شرکت، مصداق انجام کارِ درست را دارد.

در ادامه سعی کرده‌ام تا ویژگی‌های «کارِ درست» را بیشتر توصیف کنم که با توجه به موارد اشاره‌شده، تشخیص، تصمیم یا انتخابِ آن ساده‌تر شود.

کدام گزینه برای تو مناسب است؟

بگذار در ابتدا از یک پرسش شروع کنیم.

به نظرت شرایط زندگی، محیط و دنیای پیرامونت نسبت به چند سال پیش چه تغییری کرده؟ فرق نمی‌کند که چندساله‌ای، فقط مهم است که برآیند تجربهٔ حال و مقایسهٔ آن با گذشته را بررسی کنی.

آیا فکر می‌کنی که دنیا نسبت به چند سال گذشته جای بهتری شده یا بدتری؟

اگر گمان می‌کنی که دنیا جای بهتری شده، پس همان کاری را که تا الان انجام داده‌ای، ادامه بده. حتماً در مسیر درستی هستی. اما اگر فکر می‌کنی که شرایط زندگی برای خودت، اطرافیانت، دوست و فامیل، همشهری و هم‌وطن، انسان‌ها و دیگر موجودات زمین، سخت و طاقت‌فرسا شده، پس لازم است برای آن کاری انجام دهی.

انجام کارِِ درست، ساده است اما این بدان معنی نیست که راحت باشد. خب قاعدتاً کاری که سبب بهبود میلیاردها موجود زنده و در کل حیات روی زمین باشد، نمی‌تواند راحت باشد. به‌خصوص بعد از این‌همه ناآگاهی و نابخردی که ما در حق زمین، حیات و خودمان کرده‌ایم.

پس شاید بهتر است بگویم که این تغییر رویکرد، ساده است ولی نیاز به توجه بسیار دارد.

مارگوت بیکل شعر زیبایی دارد که به‌حق احمد شاملو آن را نیز به زیبایی ترجمه کرده است. او می‌گوید که: «باری، زیستن سخت ساده است و پیچیده نیز هم.»

این موضوع هم این‌چنین است.

انجام کار درست چه دارد؟

حالا برسیم به‌ویژگی‌های کارِ درست و با دانستن آن بتوانیم انتخاب، تصمیم و رفتارمان را با آن هماهنگ کنیم. ابتدا بهتراست بدانیم که چه‌کارهایی درست است.

کارِ درست:

• هماهنگ با ارزش‌های درونی است.
• از روی ترس نیست ولی ممکن است ترس به همراه داشته باشد.
• رویکرد مسئولانه دارد.
• تصمیم واکنشی نیست بلکه انتخابی است.
• انجامش لذت‌بخش و راضی‌کننده است.

انجام کار درست چه ندارد؟

• تنها به نفع شخصی نیست.
• ممکن است همیشه خوشایند نباشد.
• در هیجان انجام نمی‌شود.
• ممکن است نتیجهٔ کوتاه‌مدت نداشته باشد.

در زیر و برای راحتی، ویژگی این دو (کارِ درست و غلط) را در جدولی مقایسه کردم که در درک بهتر این موضوع کمک می‌کند.

مقایسهٔ انتخاب کارِ درست با کارِ غلط

از کجا شروع کنیم؟

ممکن است در ابتدا برای انتخاب کارِ درست، توجه به تمام این گزینه‌ها دشوار باشد و اصلاً انجام کار درست را مختل کند. ولی مهم است بدانیم همیشه کار درستی در انتخاب‌هایمان وجود دارد و شاید در لحظهٔ اول در دسترس نباشد و انتخاب واضحی به نظر نیاید، اما جایی در نزدیکی‌ات وجود دارد.

• همان‌جایی که ارزش‌هایت نهفته است.
• همان‌جایی که انسانیت معنا پیدا می‌کند.
• همان‌جایی که خود را بخشی از اجتماع و همه را خانوادهٔ خود می‌بینی.

انجام کارِ درست، نیازمند توجه و تعهد است. هرچند در ابتدا ممکن است دشوار به نظر بیاید ولی قول می‌دهم که نتیجه‌اش بسیار لذت‌بخش خواهد بود. مانند شرایطی که به خودت افتخار می‌کنی و می‌گویی «هرچند سخت بود ولی انجامش دادم». این رویکرد همان رویکردی است که با خود می‌گویی «باید انجام می‌شد و انجامش دادم.»

موانع انجام کارِِ درست

یادت باشد که تو می‌توانی «کار غلطی» را برای سال‌ها «درست» تکرار کنی ولی درونت همیشه می‌دانی که جایی از کار درست نیست. دلت راضی به انجامش نیست و سعی می‌کنی خودت را با انواع بهانه‌ها و توجیحه‌ها قانع کنی.

بهانه‌هایی چون:

• «چاره‌ای ندارم/نداشتم».
• «هزینهٔ انجام ندانش برایم زیاد است/بود».
• یا «تنها برای خانواده‌ام حاضر شدم که این کار را انجام دهم».

اما می‌دانی که اینها تنها بهانه‌ای است برای اینکه شجاع نباشی و کار درست را انجام ندهی.

• یادت باشد که همیشه چاره‌ای مقابلت هست. ممکن است هیچ‌کدام خوشایند نباشد ولی میان آنها، کار درستی نهفته است.
• یادت باشد که هیچ‌وقت هزینهٔ انجام کار درست بیشتر از تکرار کار اشتباه نیست.
• یادت باشد که هیچ‌کس دوست ندارد که به خاطرش دچار کار خطایی شوی و برعکس دوست دارد تو را الگو و نماد انسانیت و شجاعت ببیند.

بد نیست که در انتها یادآوری کنم که همهٔ ما انتخاب داریم و درواقع هر آنچه که امروز هستیم، نتیجهٔ انتخاب‌های قبلی‌مان (گذشته‌) است. این روند هرروز تکرار می‌شود و هرروز تنوعی از انتخاب‌ها مقابلمان گذاشته می‌شود.

• هرروز فرصت داریم تا روند گذشته را بهبود بخشیده یا اصلاح کنیم.
• هرروز فرصت داریم تا اشتباهی را اصلاح کنیم.
• هرروز فرصت داریم تا تغییری را آغاز و شروعی را از نو دنبال کنیم.

تصور کن دنیایی که هرلحظه افراد به رفتار، تصمیم و انتخاب‌های خود، توجه و آن را آگاهانه انتخاب کنند. باور به آن تصویر، امیدی است برای من و تو که برای آن تلاش کنیم.