مابین تنوع و سردرگمی چطور انتخاب کنیم

شما انتخاب دارید. برای زندگی یا مرگ. هر دم و بازدم انتخاب است. هر دقیقه انتخاب است. بودن یا نبودن هم انتخاب است.
چاک پائولانیک

از سال گذشته به فکر خرید دوچرخه بودم. تصمیم داشتم جور دیگر با طبیعت آشنا شوم. برم و با طبیعت حرکت کنم. تعدادی هم تورهای مختلف پیدا کردم که گزینه‌های مناسبی برای سفر کردن هستند.

اما انتخاب دوچرخه برایم بسیار مشکل بود. از آخرین باری که حدود ۲۰ سال پیش دوچرخه خریدم، این صنعت به‌کلی تغییر کرده و از گزینۀ محدود به بی‌نهایت انتخاب رسیده. فقط در یک فروشگاه که تنها نمایندۀ یک مارک است، حدود ۱۳۰ مدل برای شرایط و محیط وجود دارد. باید از اول بدانید که برای چه‌کاری دوچرخه می‌خواهید. سفر درون‌شهری، بین‌شهری، سرعت، مسیرهای خارج جاده‌ای، شیب پایین کوه و…

دیگر این‌طور نیست که دوچرخه‌ای بگیرید و بدانید که می‌شود آن را همه‌جا استفاده کرد. دیگر آن دوچرخه‌ای نیست که در کودکی با دوستان خود رکاب می‌زدید و تقریباً برای تمام افراد خانواده مناسب بود. می‌شد سوار آن شد و برای خانه، نان خرید یا سفرهای کوتاه درون‌شهری با آن انجام داد. خرید آن‌هم اصلاً پیچیده نبود. فقط کافی بود که خانواده تصمیم بگیرد برای شما دوچرخه‌ای تهیه کند. درنهایت هم از سواری آن لذت می‌بردیم و تا حد ممکن از آن استفاده می‌کردیم و از انتخاب و خرید آن خوشحال بودیم.

حال بعد از چهار ماه تحقیق، مطالعه و مشورت با کارشناسان به چند گزینه رسیدم که آخرسر یکی از آنها را انتخاب و خریدم. انتخاب این آخری هم خیلی جالب شد. پس‌ازآنکه به آن رسیدم، فروشنده پیشنهاد داد که صبر کنم و رنگ دیگری از آن مدل را که در فروشگاه موجود نبود هم ببینم. می‌گفت «فقط ببینش، حتماً آن رو انتخاب می‌کنی.» من هم یک هفته‌ای صبر کردم و زمانی که رفتم نه رنگی که می‌خواستم موجود بود و نه رنگی که ایشان می‌گفت!

برای اینکه فرایند خرید پیچیده‌تر نشود و بیشتر به‌جای خرید از سواری آن لذت ببرم، تصمیم گرفتم که مدل را عوض نکنم. برای همین توانستم آخرین بازمانده از این مدل را در کرج پیدا کنم و برای خریدش به آنجا بروم.

سردرگمی در انتخاب

تحقیقات نشان می‌دهد که افزایش گزینه‌های انتخاب همیشه باعث رضایت نمی‌شود. پیچیدگی و سردرگمی در انتخاب باعث غافل ماندن از نیاز اصلی خود و متمرکز شدن به «انتخاب بهتر» خواهد شد. دست‌آخر هم بیشتر نگران یا دل‌خوش باشیم که در شرایط موجود انتخاب مناسبی کردیم.

گاهی اوقات بهتر است که فرمان انتخاب را به شخص دیگری بسپاریم.

در یک مطالعه برای «حل معما»، دو گروه انتخاب شد و به گروه اول بین چای کافئین دار و چای آرامش‌بخش بابونه انتخاب داده شد و برای گروه دوم انتخاب از سوی محققین شکل گرفت. نتیجه این تحقیق نشان داد که گروهی که برایشان انتخاب انجام شد، نتیجۀ بهتری در حل معما داشتند.

پروفسور شیو معتقد بود زمانی که انتخاب می‌دهیم، هم‌زمان شرایط و احتمال پشیمان‌شدن هم به شخص یا گروه داده می‌شود. این باعث می‌شود که از موضوع اصلی به دورمانده و برای کسب «انتخاب بهتر» در جدال باشیم.

بر چیزی که خوشحالت می‌کند، تمرکز کن و آن کاری را انجام ده که به زندگیت معنا می‌دهد.
بَری شوارتز

یادگیری از انتخاب

متوجه شدم که پیچیدگی انتخاب من، چند دلیل داشت.

۱. ناآشنایی با دوچرخه
۲. پیدا کردن گزینۀ مناسب با توجه به بودجه
۳. و مهم‌ترین آن، ترس از پشیمانی و توجه به انتخاب بهتر

متوجه‌شدم که بخشی از ذهنم درگیر این است که نکند در آینده شخصی باتجربه‌تر از من به انتخابم ایراد بگیرد و گزینۀ بهتری را پیشنهاد کند.

اما در این انتخاب یاد گرفتم که:

• بیشترین انتخاب همیشه راحت‌تر نیست. (مانند گزینه‌های ایرانسلی)
• واگذار کردن انتخاب و اعتماد به متخصص می‌تواند گزینۀ مناسبی باشد.
• به انتخاب خود اطمینان و به اصل نیاز خود توجه کنم.

چطور انتخاب کنیم

درهرصورت انتخاب فقط برای خرید کالا یا سرویس نیست و می‌تواند متنوع باشد. مانند انتخاب رفتار جدید در قبال خود، انتخاب شروع یا ادامۀ رابطه با یک دوست یا حتی انتخاب شرایط کار فعلی. ولی در حالت کلی، سه پیشنهاد زیر را می‌توان برای تمامی انتخاب‌ها در نظر داشت.

• توجه به «نیاز واقعی» خود
• انتخاب گزینه‌ای که کیفیت زندگی را ارتقاء می‌دهد
• در هر انتخابی پشیمانی ممکن است. ولی یادگیری از آن بسیار مهم است

اخیراً در زندگی شما چه انتخابی مشکل بوده و آیا از آن رضایت دارید؟